Το Αναγνωστήριο
Το Αναγνωστήριο Καλύμνου «ΑΙ ΜΟΥΣΑΙ» ιδρύθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα (1904), περίοδος κατά την οποία στην Ευρώπη κυριαρχεί η βιομηχανική επανάσταση και μεγάλες λαϊκές μάζες αστικοποιούνται.
Στα μεγάλα αστικά κέντρα εμφανίζεται ήδη η «μόδα» των μαζικών χώρων ψυχαγωγίας, η οποία αρχίζει να επιβάλλεται και στις μικρές επαρχιακές κοινωνίες. Εστιατόρια, ζαχαροπλαστεία και καφενεία λειτουργούν ταυτόχρονα και ως χώροι ανάγνωσης, διαλέξεων, μουσικών και καλλιτεχνικών παραστάσεων.
Αυτή η «μόδα», που στο υπό οθωμανική κατοχή Ανατολικό Αιγαίο εξαπλώνεται σύντομα, συγκαλύπτοντας πλέον ευθέως και εθνικούς σκοπούς, παίρνοντας συνήθως την, επιφανειακά άδολη, ονομασία «Αναγνωστήρια».
Οι Καλύμνιοι σπογγέμποροι και μετανάστες, οργώνοντας Ευρώπη και Αμερική, γίνονται κοινωνοί των νέων ιδεολογικών ρευμάτων της εποχής. Εύκολα τα μεταλαμπαδεύουν στο νησί τους, αφού υπάρχει επιπλέον και ευνοϊκό υπόστρωμα. Η Κάλυμνος διοικείται από μια πρωτοπόρο τοπική αυτοδιοίκηση, τη Δημογεροντία, η οποία ασκεί σαφέστατη σοσιαλιστική πολιτική με παροχές δωρεάν παιδείας και υγείας για όλο το λαό. Η κυριαρχούσα εμπορική τάξη ευνοεί τα γράμματα και το διαφωτισμό. Άλλωστε, ήδη από το 1887 πάρθηκε απόφαση από τη Δημογεροντία για την ανέγερση ενός κτιρίου στο κέντρο της προκυμαίας.
Προοριζόταν να στεγάσει σχολείο στο ισόγειο και στον όροφο Αναγνωστήριο και τα γραφεία της Δημογεροντίας, ώστε η Δημοκρατική Αυτοδιοίκηση, η παιδεία κι ο πολιτισμός να βρίσκονται κάτω από την ίδια στέγη. Η απόφαση αυτή δεν υλοποιήθηκε άμεσα, ο συμβολισμός της όμως είναι προφανής.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1904, με πρωτοβουλία δεκατεσσάρων (14) Καλυμνίων πατριωτών ιδρύεται στο νησί το ιστορικό Αναγνωστήριο Καλύμνου «Αι Μούσαι». Ιδρυτικά μέλη ήταν τρεις δάσκαλοι (Μιχ. Πικραμμένος, Γ. Καθοπούλης, Γ. Μαγκούλιας) τρεις φιλόλογοι (Διον. Ρεΐσης, Χριστ. Ροδίτης, Γ. Μανιάς), δύο ζωγράφοι (Μιχ. Αλαχούζος, Ιωάν. Ζερβός ή Κουφός), ένας έμπορος (Γεώργ. Παπαμιχαήλ), ένας μηχανικός ( Αλέξ. Ανδρέης) και άλλοι τέσσερις Καλύμνιοι (Άνθ. Πεταλάς, κατόπιν ιερέας, Δρ. Γεωργίου, Γ. Καβουκλής και Θ. Τσαβούσης). Αμέσως με την ίδρυσή του τα μέλη του θα γίνουν 315, άνθρωποι όλων των κοινωνικών τάξεων και κάθε μορφωτικού επιπέδου.
Σκοπός του ιδρύματος σύμφωνα με το καταστατικό του, που παραμένει μέχρι σήμερα ο ίδιος – με μικρές μόνο κατά καιρούς φραστικές αλλαγές – είναι…
Η τόνωση της πνευματικής ζωής και η ανύψωση του μορφωτικού και πολιτιστικού επιπέδου του λαού της Καλύμνου με βάση τις παραδόσεις του.
Ο Μιχαήλ Πικραμμένος, πρώτος πρόεδρος του Αναγνωστηρίου «Αι Μούσαι», υπήρξε φωτισμένος δάσκαλος. Ήταν προικισμένος με χαρακτήρα κι ενδιαφέροντα κοινωνικού και ανιδιοτελούς ανθρώπου, ενός πολίτη με μεγάλη κοινωνική προσφορά. Πολυτάλαντος, είχε μεγάλη μουσική παιδεία. Γνώριζε πολλά μουσικά όργανα και η πρώτη συναυλία που έγινε στο Αναγνωστήριο, αλλά και αρκετές άλλες μετέπειτα, έγιναν κάτω από τη μουσική επιμέλεια και ορχηστρική διεύθυνση δική του. Τοπικά πολιτικά πάθη, που δυστυχώς ποτέ δε λείπουν από τον τόπο μας, ανάγκασαν αυτόν τον προικισμένο και αξιολογότατο εκπαιδευτικό να ξενιτευτεί στην Αίγυπτο, να ασθενήσει απ[ό το βαρύ κλίμα και να φύγει στην ακμή της ηλικίας του.
Οι προσπάθειες των πρώτων σκαπανέων ιδρυτών του θα αποδώσουν γρήγορα καρπούς. Το Αναγνωστήριο θα καθιερωθεί αμέσως στην τοπική κοινωνία ως το κατεξοχήν πνευματικό, κοινωνικό και εθνικό ίδρυμα του νησιού. Μετά από κάποιες περιπέτειες με τους Τούρκους, οι οποίοι θορυβημένοι από τη δράση του το έκλεισαν για λίγο, θα αποκτήσει με τη βοήθεια της Δημογεροντίας ένα ιδιόκτητο εντευκτήριο στο κέντρο της προκυμαίας του νησιού με αξιόλογη βιβλιοθήκη, θεατρική σκηνή με αυλαία, χώρα ανάγνωσης, ενώ τους τοίχους του στόλιζαν πίνακες μεγάλων Καλύμνιων ζωγράφων.
Στην αίθουσά του γίνονταν διαλέξεις, θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, αλλά, κυρίως, ο χώρος λειτουργούσε ως μια όαση στην οποία αισθάνονταν ελεύθεροι, ώστε να μπορούν να σκέπτονται και να διαβουλεύονται. Διάβαζαν εφημερίδες που ερχόντουσαν κυρίως από την Πόλη και τη Σμύρνη, συζητούσαν την τρέχουσα εθνική και διεθνή κατάσταση και κυρίως χάρασσαν πορεία στα μεγάλα κοινωνικά και εθνικά θέματα που απασχολούσαν το νησί. Σ’ αυτήν την ιστορική αίθουσα, μέσα από γόνιμες συζητήσεις, διαμορφωνόταν η κοινή γνώμη, η οποία ασκούσε αυστηρή κριτική σε θεσμούς και πρόσωπα, στη θέση της σημερινής τέταρτης εξουσίας, θα λέγαμε, την οποία όλοι υπολόγιζαν και σέβονταν.
Ήτανε το Αναγνωστήριο εκείνης της εποχής περίμαχο όνομα, σώμα ισάξιο του νησιού μας για την υπηρεσία του στον πνευματικό πολιτισμό μας και την φανέρωση των ανθρώπων του πνεύματος και γενικά των λογίων, επιστημόνων και πολιτικών.
…λέγει ο δάσκαλος και ποιητής της Καλύμνου Γιάννης Ζερβός στο έργο του «Ιστορικά Σημειώματα».
Όταν οι κατακτητές, κυρίως οι Ιταλοί, οι οποίοι διαδέχτηκαν τους Τούρκους το 1912, διαπίστωσαν το ρόλο του Αναγνωστηρίου και τους έγινε ζωντανός εφιάλτης, προσπάθησαν να το αποδυναμώσουν με συλλήψεις, φυλακίσεις και εξορίες όλων όσοι σύχναζαν στο χώρο του. Ο τίτλος του Αναγνωστηριακού αποτελούσε, σύμφωνα και με τα αρχεία των ιταλικών μυστικών υπηρεσιών, το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα του δεδηλωμένου αντιπάλου του κατοχικού καθεστώτος.
Ατελείωτα είναι τα επεισόδια που διαδραματίστηκαν με τους Ιταλούς κατακτητές στην αίθουσά του, στη διάρκεια των τριάντα χρόνων της ιταλικής κατοχής στα Δωδεκάνησα. Ώσπου, με αφορμή την αιματηρή ανταρσία του καλυμνιακού λαού εναντίον τους, λόγω του εκκλησιαστικού ζητήματος το 1935, το έκλεισαν. Όλα τα υπάρχοντά του, βιβλία και πίνακες αξίας, θεατρική σκηνή, έπιπλα, αρχεία, λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν. Διασώζεται μόνο ένα βιβλίο ταμείου από το οποίο αντλούμε μερικές χρήσιμες πληροφορίες. Φέρονται ως διατελέσαντες πρόεδροι, κατά την περίοδο 1921- 1928 οι: Θεόφιλος Κωλέττης, Μιχαήλ Μπίρης, Δρόσος Ιππ. Ταυλάριος και Μιχαήλ Ολυμπίτης. Ως Γραμματέας ο Γεώργιος Καθοπούλης και ως ταμίες οι: Ηρακλής Χατζηαριστείδης, Νικόλαος Μονοκάνδηλος και Γρηγόριος Τουλουμάρης. Το Αναγνωστήριο φέρεται ως συνδρομητής των εφημερίδων: «Εθνικός Κήρυξ» και «Πατρίς» της Νέας Υόρκης και από τη Ρόδο των εφημερίδων: «Ροδιακή», «Νέα Ρόδος», «Εστία» και «Messagero di Rodi». Ακόμα των περιοδικών: «Illustration», «Διδασκαλικό Βήμα» και «Ναυτική Ελλάδα».
Μετά την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου το 1948, όταν όλες οι δυνάμεις της Καλύμνου άρχισαν να ανασυγκροτούνται, γίνεται προσπάθεια να επαναλειτουργήσει και το Αναγνωστήριο. Πρώτη απόπειρα του Μικέ Κουτρούλη, αδελφού του αντιστασιακού πατριώτη της Καλύμνου Αχιλλέα Κουτρούλη. Γίνονται εκλογές και αναλαμβάνει πρόεδρος ο γιατρός Κων/νος Σπανός. Στεγάζεται σε μια παλαιά αίθουσα, εκεί που είναι σήμερα το ξενοδοχείο των αδελφών Ολυμπίτη. Προσπάθησε, δούλεψε όσο μπορούσε εκείνο το Διοικητικό Συμβούλιο, αλλά το πρόβλημα της στέγης προβάλλει έντονο.
Σημαντική και η προσπάθεια της προεδρίας του Μιχαήλ Σβύνου, από το 1963, η οποία έθεσε τις βάσεις κι άνοιξε το δρόμο για την επανάκτηση του οικοπέδου του παλιού Αναγνωστηρίου. Ο Μιχαήλ Σβύνος θα αφιερώσει όλες του τις δυνάμεις στην υπόθεση του Αναγνωστηρίου. Διοργανώνει διαλέξεις, αγοράζει έπιπλα, μηχανήματα.
Αυτός και οι συνεργάτες του θα απευθυνθούν παντού. Σε Υπουργεία, Νομαρχία, Δήμο βουλευτές για την υπόθεση του κτιρίου. Ανάγλυφο βγαίνει το έργο του από την αλληλογραφία και τα πρακτικά που σώζονται ευτυχώς. Αυτός και οι συνεργάτες του οραματίζονται όχι μόνο ένα μεγαλόπρεπο κτίριο με θεατρική σκηνή, γραφεία, εντευκτήριο και βιβλιοθήκη αλλά και λειτουργία αντάξια της ιστορίας του ιστορικού Ιδρύματος. Του αξίζει η ιστορική μνήμη, όχι μόνο για όσα προσέφερε, αλλά κυρίως για όσα ονειρευόταν να πραγματοποιήσει.
Το 1967, παρά την έλευση της δικτατορίας, η προσπάθεια για το κτιριακό συνεχίζεται από τον αείμνηστο φιλόλογο Εμμανουήλ Καριώτη και τους συνεργάτες του. Εξασφαλίζεται το σημερινό οικόπεδο και ανεγείρεται ημιτελές το σημερινό κτίριο. Όμως, όταν οι αδελφοί Ολυμπίτη χρειάστηκε να κατεδαφίσουν το κτίριο που το στέγαζε προσωρινά, το Αναγνωστήριο αναγκάζεται για δεύτερη φορά να αναστείλει τη λειτουργία του. Μια αποθήκη θα κλείσει μέσα τη μικρή περιουσία του, η οποία αποκτήθηκε ξανά, μετά τον πόλεμο, με κόπους και φροντίδες.
Άσβεστη έμενε όμως στο νου και την καρδιά πολλών συμπατριωτών μας η λαχτάρα για την επανίδρυση του ιστορικού Σωματείου. Το 1978 το Αναγνωστήριο της Καλύμνου «ΑΙ ΜΟΥΣΑΙ» επανιδρύεται για τρίτη φορά από το 1904, με πρωτοβουλία του αείμνηστου Δημάρχου Θεόφιλου Παπαμιχαήλ.
Στεγάζεται στο νεοκλασικό κτίριο που ολοκλήρωσε ο Δήμος στο κέντρο της προκυμαίας του νησιού, στη θέση του παλιού Αναγνωστηρίου και από την πρώτη στιγμή της επανίδρυσής του αγκαλιάζεται από όλες τις πνευματικές δυνάμεις του νησιού. Πρώτος πρόεδρος ο λυκειάρχης Γεώργιος Λυσίκατος. Όλοι οι πνευματικοί άνθρωποι του νησιού, με επικεφαλής τους αείμνηστους Γυμνασιάρχες Νικόλαο Δράκο και Γεώργιο Κουκούλη θα συστρατευτούν στην κοινή προσπάθεια. Κυκλοφορεί ο Α΄ τόμος των Καλυμνιακών Χρονικών.
Την επόμενη διετία αναλαμβάνει πρόεδρος ο Γεώργιος Σακελλαρίδης ο οποίος πλαισιώνεται από συνεργάτες, οι οποίοι θα υπηρετήσουν το Ίδρυμα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η αείμνηστη Θεμελίνα Καπελλά, η Μαρία Ζαΐρη, ο Γιάννης Πατέλλης, ο Κυριάκος Χατζηδάκης και ο Κώστας Μηνέττος. Το Συμβούλιο κινείται δραστήρια, ιδιαίτερα στο θέμα των εκδόσεων. Επί προεδρίας του Γ. Σακελλαρίδη θα εκδοθούν άλλοι πέντε τόμοι των Κ.Χ. και ταυτόχρονα κλασικές εκδόσεις για την ιστορία, την αρχαιολογία και το γλωσσικό ιδίωμα της Καλύμνου από τους Δράκο και Κουκούλη. Το 1983 συνδιοργάνωσε με τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου το 13ο Πολιτιστικό Συμπόσιο Δωδεκανήσου με εξαιρετική επιτυχία. Εκείνη την περίοδο το Αναγνωστήριο είχε ακόμα τη βοήθεια και άλλων εκλεκτών Δωδεκανησίων πνευματικών ανθρώπων, των αδελφών Καραναστάση, του Μιλτιάδη Λογοθέτη και ιδιαίτερα του μεγάλου δασκάλου των ελληνικών γραμμάτων Γιάννη Κακριδή. Παρά το προχωρημένο της ηλικίας του ο Έλληνας ομηριστής θα ταξιδέψει τρεις φορές στην Κάλυμνο για να συμπαρασταθεί στις πρώτες προσπάθειες του Αναγνωστηρίου και να λαμπρύνει το βήμα του με δύο ιστορικές διαλέξεις. Σύντομα η πνευματική αυτή κυψέλη ανδρώνεται, ξεχωρίζει στο νησιωτικό χώρο και σημειώνει μια ζωντανή και αξιόλογη παρουσία πανελλήνιας απήχησης.
Το 1987 αναλαμβάνει πρόεδρος η κ. Μαρία Ζαΐρη, ενώ το Αναγνωστήριο συνεχίζει την ανοδική του πορεία στο ποικίλο πολιτιστικό και εκδοτικό του έργο με την κυκλοφορία, πέραν των άλλων εκδόσεων και άλλων πέντε τόμων. Κ.Χ. μέχρι τον 11ο. Ακόμα, σε συνεργασία με τον Δήμο αλλά και άλλους πνευματικούς φορείς οργανώνει αξιόλογες εκδηλώσεις. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε την ιστορική εκδήλωση προς τιμήν του μεγάλου Καλύμνιου πρωταγωνιστή της Δωδεκανησιακής ελευθερίας και καθηγητή της ιατρικής Σκεύου Ζερβού σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Ιπποκράτειο Ίδρυμα και τον Δήμο Καλυμνίων. Την ιστορική επίσκεψη στην αίθουσα αυτή του Οικουμενικού Πατριάρχη κυρίου Βαρθολομαίου και πολλές άλλες.
Το 1997 αναλαμβάνει την προεδρία ο Γιάννης Θ. Πατέλλης. Το Αναγνωστήριο επεκτείνει πλέον την παρουσία του και εκτός Καλύμνου. Διοργανώνει εκδηλώσεις στην Αθήνα με την πολύτιμη συνεργασία του Συλλόγου Καλυμνίων Αττικής, Ρόδο και Θεσσαλονίκη. Συμμετέχει ενεργά στον Ο.Π.Α.Δ (Οργανισμό Πολιτιστικής Ανάπτυξης Δωδεκανήσου) και καθιερώνεται η παρουσία του στα πολιτιστικά δρώμενα, όχι μόνο της Δωδεκανήσου αλλά και σε πανελλήνιο επίπεδο. Το 1998 διοργανώνει στην Κάλυμνο, με τη συνεργασία του Πανεπιστημίου Αιγαίου και της Ακαδημίας Αθηνών, με πρωτοβουλία του καθηγητή Κων. Μηνά, το Γ΄ Διεθνές Συνέδριο Διαλεκτολογίας, στο οποίο συμμετέχουν 24 διαπρεπείς καθηγητές και φιλόλογοι γλωσσολόγοι, Έλληνες και ξένοι.
Από το 2002 διοργανώνονται στην Κάλυμνο αλλεπάλληλα Πανελλήνια Ιατρικά Συνέδρια από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και το Αναγνωστήριο, με πρωτοβουλία του συμπατριώτη μας καθηγητή καρδιολογίας Ιωάννη Γιαλάφου.
Το 2004 υπήρξε μια σημαντική χρονιά για το Αναγνωστήριο, αφού συμπλήρωνε εκατό χρόνια ζωής και δράσης. Διοργανώνει αρχές Οκτωβρίου επετειακό εορταστικό διήμερο, με κεντρικό κορμό επιστημονική ημερίδα με θέμα: «Κυψέλες του πνεύματος και του πολιτισμού στο Ανατολικό Αιγαίο». Συμμετέχουν ως ομιλητές εκπρόσωποι αδελφών Αναγνωστηρίων και Πολιτιστικών Σωματείων από τη Λέσβο έως το Καστελλόριζο, όλοι όσοι καλλιεργούν τα γράμματα και τις τέχνες στο Ανατολικό Αιγαίο, ανταλλάσσοντας απόψεις και εμπειρίες που έρχονταν από το βάθος των ιστορικών χρόνων μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Η ιστορική επέτειος πλαισιώνεται με πολιτιστικές εκδηλώσεις, με κορυφαία την εκδήλωση του Λυκείου Ελληνίδων Καλύμνου υπό την πρόεδρό του κ. Καλλιόπη Μαύρου, η οποία άφησε εποχή. Ταυτόχρονα συνεχίζονται αδιαλείπτως και οι εκδόσεις των Καλυμνιακών Χρονικών με την κυκλοφορία άλλων επτά τόμων από τον ΙΒ’ μέχρι τον ΙΘ’.
Το 2010 αναλαμβάνει την προεδρία ο κ. Κυριάκος Χατζηδάκης. Άνθρωπος με πολλά προσόντα. Εργασιομανής, οργανωτικός, πραγματικό μελισσάκι. Αθόρυβος, άνθρωπος χαμηλών τόνων και μεγάλης προσφοράς, εστίασε στις εκδόσεις. Επί των ημερών του εκδόθηκαν δύο μνημειώδη έργα: Το Λεξικό του ιδιώματος της Καλύμνου και « Από την παλιά Κάλυμνο», πάνω σε πρωτογενές υλικό που είχε παραδώσει από τη δεκαετία του ’80 ο αείμνηστος Παντελής Ηλία Καμπούρης. Επί των ημερών του εκδόθηκε και ο 19ος τόμος των «Καλυμνιακών Χρονικών».
Από τις αρχές του 2013 μέχρι σήμερα (τέλη του 2018) την προεδρία ασκεί ο κ. Παναγιώτης Γιαμαίος. Το Διοικητικό Συμβούλιο κι επί των ημερών του κινείται στα χνάρια των προκατόχων του. Έτσι, το ιστορικό αυτό Ίδρυμα ανθεί και σήμερα, υπηρετώντας τις βασικές ιδρυτικές καταστατικές διατάξεις του, επιβεβαιώνοντας τον χαρακτηρισμό που του έχει αποδοθεί: «Κυψέλη του πνεύματος και του πολιτισμού στο Ανατολικό Αιγαίο».
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι βασική συνισταμένη της πνευματικής δράσης του Αναγνωστηρίου από την εποχή της τρίτης επανασύστασής του το 1978, είναι η εκδοτική του προσπάθεια. Έχει εκδώσει μέχρι σήμερα 21 αυτοτελείς τόμους με θέματα ιστορικά, αρχαιολογικά, γλωσσικά, καλλιτεχνικά, μουσικά και λογοτεχνικά. Ταυτόχρονα παρουσιάζει ανά διετία περίπου την περιοδική έκδοση «Καλυμνιακά Χρονικά» με σύνολο 21 τόμων από το 1978 μέχρι σήμερα. Για την εθνική, πνευματική, εκδοτική και κοινωνική του προσφορά στην Κάλυμνο και τον πολιτισμό του Αιγαίου γενικότερα, το Αναγνωστήριο τιμήθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, την τοπική μας Εκκλησία, τον Δήμο και πολλά αδελφά Σωματεία. Το 1978 τιμήθηκε και από την Ακαδημία Αθηνών με το βραβείο Διαμαντή Πατέρα.
Όσοι από εσάς έτυχε να παρακολουθήσετε τις εκδόσεις των Κ. Χ. από το 1980 μέχρι σήμερα, θα διαπιστώσετε ότι παρουσιάζονται πάντα οι ενότητες της ιστορίας, λαογραφίας, αρχαιολογίας, λογοτεχνίας και αρκετές σελίδες αφιερωμένες σε πολιτιστικά ή πνευματικά δρώμενα του νησιού μας. Μέσα από τις σελίδες τους διαμορφώνεται η κοσμοεικόνα του νησιού της πνευματικής πορείας του ίδιου του Αναγνωστηρίου. Όλους αυτούς τους τόμους μπορείτε να τους αναγνώσετε σ’ αυτήν την ιστοσελίδα.
Συμπέρασμα…
Το Αναγνωστήριο είναι ένα σωματείο που, παρά τα χρονικά κενά δράσης που γνώρισε κατά την υπεραιωνόβια λειτουργία του, αποδείχτηκε εξαιρετικά ανθεκτικό στο χρόνο. Και αυτή του την ανθεκτικότητα την οφείλει ακριβώς στο γεγονός ότι βρισκόταν πάντα στενά συνδεδεμένο με τα ενδιαφέροντα και τους προβληματισμούς της Καλυμνιακής κοινωνίας.
Είναι ένα σωματείο πολιτιστικής παρέμβασης, που μακριά από τις όποιες σκοπιμότητες, δίνει πάντοτε το δικό του ιδιαίτερο παρόν στην τοπική κοινωνία αλλά και στο γενικότερο πνευματικό γίγνεσθαι του τόπου μας, με υψηλό αίσθημα ευθύνης, σύνεση και σοβαρότητα. Έτσι ξεκίνησε, έτσι διήνυσε έναν αιώνα και πλέον πολυκύμαντης ζωής κι έτσι προσπαθεί να συνεχίσει.
Σ’ αυτή του την προσπάθεια δέχεται αρωγή και συμπαράσταση από τη τοπική Εκκλησία, την Πολιτεία, την Τοπική Αυτοδιοίκηση, πολλούς πνευματικούς ανθρώπους και καλλιτέχνες, μέσα ενημέρωσης, αλλά και από τους περισσότερους συμπατριώτες και συμπατριώτισσές μας.
Είναι γεγονός ότι οι εποχές έχουν αλλάξει. Άλλη ήταν η δίψα και η υποδοχή του κοινού σε εκδηλώσεις (ομιλίες, θέατρο, χορωδιακές και χορευτικές παραστάσεις) πριν 45 χρόνια, με την τηλεόραση στα σπάργανα και άλλη τώρα με την παγκοσμιοποιημένη εικόνα να κυριαρχεί στην καθημερινή μας ζωή, με το internet, και μάλιστα μέσα στο ίδιό μας το σπίτι.
Ταυτόχρονα όμως φαίνεται με βεβαιότητα ότι ο έντυπος λόγος, το βιβλίο, η εφημερίδα, η ιστορική έρευνα, εξακολουθούν και σήμερα να ασκούν σημαντική γοητεία και να διατηρούν αναντικατάστατη φίλια σχέση με τον πολύ κόσμο.
Αν αυτό είναι αλήθεια, τότε τα Πνευματικά Σωματεία, όπως το Αναγνωστήριο της Καλύμνου, δεν έχουν μόνο παρελθόν και παρόν, αλλά δικαιούνται να ατενίζουν το μέλλον με αισιοδοξία.
